
Poldermuseum Heerghugowaard
Huygendijk 17, 1703 RG, Heerhugowaard




Poldermuseum Het Oude Gemaal is een Nederlands historisch en educatief museum in de Noord-Hollandse plaats Heerhugowaard. Het museum is gevestigd in het voor-malige poldergemaal gebouwd in 1877 aan de Huygendijk, de zuidelijke ringdijk en onderdeel van de Westfriese Omringdijk.
Het gemaal verving tientallen windmolens die vanaf de droogmaking van het meer De Waert aan het begin van de 17de eeuw, dienst hadden gedaan.
In de jaren dertig van de vorige eeuw is het gemaal overgegaan op dieselmotor techniek en tijdens de oorlog elektrisch geworden. Tot 1994 is het gemaal in bedrijf geweest. Vanaf dat jaar heeft het nieuwe gemaal, gebouwd naast het oude gemaal, alle pompfuncties overgenomen.
Ter hoogte van beide gemalen is de plaats waar de polder Heerhugowaard het diepst is: 3,90 meter onder NAP. In het noorden is de polderbodem hoger, 2,50 meter onder NAP. Al het regenwater stroomt af naar het tot in 2024 enige uitslaande
gemaal. In dat jaar is het tweede gemaal aan het kanaal Alkmaar-Kolhorn in gebruik genomen.
Het Poldermuseum is gestart in 1979 en is in 2018 ingrijpend verbouwd. In het museum staat de geschiedenis van de polder Heerhugowaard en het water-beheer centraal.
Het museum wordt in stand gehouden door vrijwilligers.
Poldermuseum Het Oude Gemaal is een Nederlands historisch en educatief museum in de Noord-Hollandse plaats Heerhugowaard. Het museum is gevestigd in het voor-malige poldergemaal gebouwd in 1877 aan de Huygendijk, de zuidelijke ringdijk en onderdeel van de Westfriese Omringdijk.
Het gemaal verving tientallen windmolens die vanaf de droogmaking van het meer De Waert aan het begin van de 17de eeuw, dienst hadden gedaan.
In de jaren dertig van de vorige eeuw is het gemaal overgegaan op dieselmotor techniek en tijdens de oorlog elektrisch geworden. Tot 1994 is het gemaal in bedrijf geweest. Vanaf dat jaar heeft het nieuwe gemaal, gebouwd naast het oude gemaal, alle pompfuncties overgenomen.
Ter hoogte van beide gemalen is de plaats waar de polder Heerhugowaard het diepst is: 3,90 meter onder NAP. In het noorden is de polderbodem hoger, 2,50 meter onder NAP. Al het regenwater stroomt af naar het tot in 2024 enige uitslaande
gemaal. In dat jaar is het tweede gemaal aan het kanaal Alkmaar-Kolhorn in gebruik genomen.
Het Poldermuseum is gestart in 1979 en is in 2018 ingrijpend verbouwd. In het museum staat de geschiedenis van de polder Heerhugowaard en het water-beheer centraal.
Het museum wordt in stand gehouden door vrijwilligers.
Deze expeditie doen?
Bekijk deze route op je mobiele telefoon,
of haal een 'paspoort' bij een van de musea.

1. Park van Luna
Wandel voor het museum langs, rechtsom het gebouw en neem de de trap naar beneden. Merk het hoogteverschil op van de ringvaart en de voormalige bodem van het meer De Waert. Ga het bruggetje over. We wandelen hier door het Park van Luna.
Start bouw september 2003. Op 30 juni 2007 is het Park van Luna feestelijk ge-opend. Ontworpen door Ashok Bhalotra, uitgewerkt door bureau Alle Hosper. Een gebied van 180 hectare met bos, weides, strand en vooral veel water. Water heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in Heerhugowaard. Tot en met de 16de eeuw was hier zelfs alleen maar water.
Park van Luna en Stad van de Zon2. Huygendijkbos
Wandel via het gravelpad tot het fietspad. Ga RA tot wandelpaaltje 17 van het Wandelnetwerk Noord-Holland.
Houd rechts aan, steek de Oostertocht over via de witte brug. De Oostertocht is het toevoerkanaal voor het gemaal. Direct erna de Oosttangent oversteken. Vervolg het fietspad tot de kruising (links een watertappunt) en het fietspad RA vervolgen. Het pad loopt omhoog. Passeer wandelpaaltje 26 richting wandelpaaltje 51 en wandel door de bosschages van het Huygendijkbos. Dit bos is aangelegd in het begin van deze eeuw als recreatiebos. Wandel door tot de Jan Glijnisweg wordt bereikt. Sla RA en direct LA de Huygendijk op. De Jan Glijnisweg is een van de oude rechte wegen door de droogmakerij.
Op een kaart uit 1432 staat “den Huygen-dyck” vermeld. Dit is echter niet de huidige Huygendijk maar de tegenwoordige Noordschermerdijk en Slingerdijk, aan de zuidkant van de ringvaart. De huidige Huygendijk is circa 1630 tijdens de drooglegging van de Grote Waert aangelegd en ligt aan de zuidgrens van Heer-hugowaard. Hij vormt de scheiding tussen-- de polder Heerhugowaard en de Schermer en verbindt het westelijk met het oostelijk deel van West-Friesland.
3. Oterleek
Vervolg over het fietspad naar Oterleek. Het dorp ligt circa vijf kilometer ten oosten van Alkmaar. Nog voor de inpoldering van de Schermer en de Waert (na inpoldering polder de Heerhugowaard) lag Oterleek op een eiland langs de Huygen Dijck tussen beide meren in. Het dorp werd reeds vermeld in de 15de eeuw: gelegen op oudland in de onbedijkte Heerhugowaard (1629-1631).De tweezijdige lintbebouwing (Dorpsstraat) kwam net ten oosten van de binnendijk van de polder Oterleek tot stand. Na een dorpsbrand in 1922 is Oterleek grotendeels herbouwd.
Bij kruising RA oversteken, over de Ringvaart via de hefbrug Oterleek. Het brugdek, bij een hefbrug "het val" geheten, blijft horizontaal en wordt verticaal omhoog gehesen om de scheepvaart doorgang te verlenen (met beperkte doorvaarthoogte).
In de torens die aan weerszijden zijn gebouwd, hangen contragewichten, die naar beneden zakken als het dek omhoog gebracht wordt.
Om te voorkomen dat het brugdek scheef omhoog getrokken wordt, met kans op klemmen en vastlopen, is er nog een systeem met zogenaamde rechthoudkabels aanwezig. Deze kabels lopen vanaf de punten van de torens naar beneden, over katrollen langs het brugdek naar de voet van de andere toren, waar ze zijn verankerd.
Hefbrug Oterleek4. Korenmolen de Otter
Sla RA achter de molen. Net over de Ringvaart, staat Korenmolen de Otter op een kruispunt van wegen en waterwegen. Een bijzondere molen, want als enige in dit land vol molens maalt zij graan in plaats van water. Waarschijnlijk heeft een voorganger een bemalingsfunctie gehad.
Door de droogmaking van het meer veranderde de waterstaatkundige situatie, waardoor de molen zijn bemalingsfunctie verloor.
Omstreeks 1646 is er op de huidige plaats een korenmolen gebouwd. Op een in 1680 uitgegeven kaart staat op deze plaats een korenmolen aangegeven. In 1831 stond hier een achtkante, met riet gedekte molen. De voorganger van de huidige molen is in 1899 afgebrand. Daarna werden het molenaarshuis en de restanten van de molen verkocht en is de huidige molen gebouwd. De molen is tegenwoordig in beheer bij De Raphaëlstichting, die de molen en een bakkerswinkel in de naastgelegen schuur runt met behulp van cliënten. De molen draait en maalt regelmatig.
Korenmolen de Otter5. Slingerdijk
Ga nu verder op het wandelpad langs de Ringvaart. Dit is de oorspronkelijke Huygendijck tussen de Heerhugowaard en het Schermeer.
Vervolg ter hoogte van Paulina’s Hoeve op de Slingerdijk, houd het water rechts. Loop waar mogelijk links onder de dijk langs. De stroken riet langs het water tussen de beide dijken zijn een geliefde biotoop van heel veel vogels. Er broeden Bruine Kiekendieven, Rietzangers, Karekieten. Grauwe ganzen zijn er ook het hele jaar door. ‘s Zomers broeden ze in het riet en worden ‘s winters aangevuld met Oost-Europese vogels.
De onverharde Slingerdijk gaat over in asfalt bij de Korte Molenweg. Een duidelijke rechte weg. De Schermer is een paar jaar na de Heerhugowaard drooggemalen, in 1635. Hier is de rechte en strakke inrichting van de wegen en waterlopen goed te zien.
Negeer afslag Oosterweg, vervolg dijk tot kruising; RA over de Ringvaart; stap over naar rode fietspad en vervolg RA naar het grijze fietspad.
Karekiet6. Vogeltrek Telpost
Rechts hebt u na 100 meter de Vogeltrek Telpost Park van Luna. Vanaf dit hoog gelegen punt op de Huygendijk worden in de trektijd vogels geteld. In alle jaargetijden geeft het een mooi overzicht over de beide polders. Vanaf de dijk naar beneden het pad volgen langs de vijvers van het Park van Luna. De vijvers zijn aangelegd om het water in dit deel van Heerhugowaard te zuiveren. Riet is een waterplant die een zuiverende werking heeft.
In en langs het water broeden diverse soorten eenden, zoals de Wilde eend, de Tafeleend, de Krakeend, de meerkoet en het Waterhoen. Met de beplanting is rekening gehouden met de waterkwaliteit.
WaterhoenEr zijn hier veel moerascipressen geplant. Een Amerikaanse naaldboom, die zich ook in vochtige bodems goed ontwikkelt. Het is een boom die ‘s winters zijn naalden verliest.
Er is voor een naaldboom gekozen omdat er dan ‘s winters veel minder blad in het water komt dan bij loofbomen. En veel blad in het water betekent meer algengroei en dat kan vervuilend werken.
Via het gravelpad komt u weer bij het Poldermuseum uit.
Foto: Moerascipres in de winter
Tekening: Naalden en knopjes van de moerascipres
TIP:
Een absolute must-see voor geschiedenisliefhebbers; de fascinerende film over het ontstaan van Noord-Holland en Heerhugowaard, te bekijken in het Poldermuseum.